ABD ve Çin Yargı Sistemlerinin Bakış Açıları
ABD yargı kararlarında, sadece insanların telif haklarına konu olabilecek eserleri üretebileceği ve Yapay Zekânın eserin üreticisi olarak kabul edilmeyeceği belirtilmiştir. Çin’de ise bir mahkeme, Yapay Zekâ tarafından üretilen çalışmaların telif hakkı sahibinin Yapay Zekânın yaratıcısı ya da kullanıcısının olamayacağını vurgulamış ve söz konusu ürünlerin telif hakkına konu olamayacağını ama başka bir hukuki koruma ile korunması gerektiğine karar vermiştir.
Avustralya ve İngiltere: Bilgisayarın Rolü ve Hukuki Çerçeve
Avustralya’da Acohs Pty Ltd-Ucorp Pty Ltd davasında Mahkeme, bilgisayarın müdahalesi ile oluşturulan bir çalışmanın, insan tarafından oluşturulmadığı için telif hukuku yönünden korunamayacağına hükmetmiştir. İngiltere’deki Express Newspapers Plc-Liverpool Daily Post&Echo Plc davasında ise Mahkeme, bilgisayarın, eseri yaratanın bir aracı olmaktan başka bir şey olmadığını belirtmiş ve bir yazarın kaleminden veya daktilosundan farklı olmadığını vurgulamıştır.
Birleşik Krallık ve Avrupa Birliği’nin Yaklaşımı
Birleşik Krallık, küresel bir Yapay Zekâ süper gücü olma hedefi doğrultusunda, Fikri Mülkiyet Ofisi’ni (UKIPO) görevlendirmiş ve “Yapay Zekâ firmalarının telif hakkıyla korunan çalışmalara kendi modellerine bir girdi olarak erişmelerini desteklemek ve üretilen çıktılar üzerinde koruma sağlayacak” uygulama kuralları oluşturmuştur. UKIPO’ya göre bu uygulama kuralları, veri madenciliği lisanslarını kullanılabilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.
Almanya, İspanya ve Avrupa Birliği Adalet Divanı Kararı
Almanya ve İspanya gibi ülkelerdeki yargı sistemlerinde de yalnızca insan tarafından yaratılan eserlerin telif hakkı çerçevesinde korunabileceği belirtilmektedir. İspanya, Ağustos ayında Yapay Zekâ Denetleme Ajansı’nı (AESIA) kurarak, özel bir Yapay Zekâ düzenleme kurumu kuran ilk AB ülkesi olmuştur.
Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Infopaq Kararı‘na göre, telif korumasının “eser yaratıcısının şahsi fikri yaratımı olma” ölçütü ile özgün eserler için geçerli olduğu belirtilmiş, hukuki açıdan özgün bir eserin varlığı için insana ihtiyaç duyulması gerektiği vurgulanmıştır.
Yapay Zekâ Yasası: Avrupa Birliği’nin Düzenleyici Adımları
Dünyadaki ilk Yapay Zekâ Yasası üzerinde Avrupa Birliği Komisyonu, Konseyi ve Avrupa Parlamentosu 8 Aralık 2023’de siyasi geçici bir anlaşmaya vardılar. Bu taslak yasa, Avrupa Birliği’nin Yapay Zekâ kullanımında sınırlar ve şeffaflık kriterleri getirerek, siber güvenlik, biyometrik uygulamalarda yasaklar ve telif hakları gibi konuları düzenliyor. AB Komisyonu bünyesinde, gelişmiş Yapay Zekâ modellerini denetlemek, standartları ve test uygulamalarını geliştirmeye katkıda bulunmak ve bütün üye ülkelerde ortak kuralları uygulamakla görevli bir “Yapay Zekâ Ofisi” kurulacak. Bu düzenleme ile özellikle yüz tanıma ve biyometrik verilerle ilgili Yapay Zekâ sistemlerine katı kurallar getiriliyor.
Video, metin, görüntü oluşturma, başka dilde konuşma, hesaplama veya bilgisayar kodu yazma gibi çok çeşitli görevleri yerine getirebilen büyük Yapay Zekâ sistemlerine özel kurallar getirilecek. Yasaklı Yapay Zekâ uygulamalarının ihlali durumunda şirket cirosunun yüzde 7’si veya 35 milyon Euro, yükümlülüklere uymama durumunda cirosunun yüzde 3’ü veya 15 milyon Euro, hatalı veri paylaşılması durumunda da cirosunun yüzde 1,5’i veya 7,5 milyon Euro para cezası kesilecek. Ceza kesilirken, şirketin maliyeti yüksek olan değer kullanılacak.
Uyum Süreci ve Dijital Platformlar Üzerindeki Etkileri
Avrupa Parlamentosu’nda kabul edildikten sonra Yapay Zekâ Yasası için üye ülkelere uyum için 2 yıl süre verilmesi öngörüldü. Böylelikle, ChatGPT, Gemini, Google, TikTok ve Meta gibi çeşitli dijital platformların AB dijital pazarına erişimine, telif hakkı ve şeffaflık kriterleri açısından düzenleyici yükümlülükler getirilmiş olacak.
Basanta Davası: Yapay Zekâ ve Telif Hakkı Çekişmesi
Kanadalı sanatçı Adam Basanta, kendi sanatsal ifadesini yansıtan yapay zekâ tabanlı makinesi aracılığıyla ürettiği bir dizi resmi kendi web sitesinde paylaşmıştır. 2018 yılında Montreal’de açılan Basanta davası, özellikle web sitesinde yayınlanan yapay zekâ tarafından üretilen ürünlerle ilgili bir çekişmeye odaklanmaktadır. Davanın davacıları, sanatçı Amel Chamandy ve Galerie NuEdge Fine Arts’tır. Sanatçı Amel Chamandy, “Your World Without Paper – Kağıtsız Dünyanız” adlı eserinin telif haklarının, “Basanta Sanat Fabrikası” makinesinin oluşturduğu “All We’d Ever Need is One Another” adlı çalışmayla ihlal edildiği iddiasıyla Basanta’ya karşı dava açmıştır.
Adam Basanta, kendi web sitesinde makinesini tanımlayarak, insan katkısından bağımsız olarak sürekli çalışan, kendi kendini üreten tekniklerle otonom-özerk görüntüler oluşturan ve karma ortam kurulumuna sahip bir sanat fabrikası olarak tanımlanmaktadır. Chamandy’nin telif hakkı iddiası, Basanta’nın makinesinin görüntü karşılaştırması yapabilmesi için Chamandy’nin eserinin izinsiz kullanımı sonucunda maddi zarara uğradığını belirtirken, 40.000 Dolar tazminat talep etmektedir. Basanta ise Chamandy’nin eserlerinin hiçbir şekilde sergilenmediğini ve dolayısıyla herhangi bir ihlalin bulunmadığını savunmaktadır.
Stability AI’ye Karşı Hukuki Süreç
Mart 2022’de tanıtılan LAION-5B veri kümesi üzerinde eğitilen Stable Diffusion, çoğu telif hakkıyla korunan 5,85 milyar görüntü-metin çiftini kullanarak dikkat çekmiştir. Kelly McKernan, Stable Diffusion’ın kullandığı ara yüzde kendi adını arattığında, elliden fazla eserinin bu platformda bulunduğunu fark etmiştir. Sanatçılar Sarah Anderson, Karla Ortiz ve McKernan, Stable Diffusion’ın sahibi olan Stability AI firmasına karşı bir dava açmıştır.
Aralık ayında Stability AI firması, Stable Diffusion’ın yeni versiyonunda sanatçılara “yer almama” hakkı tanıyacağını açıklamıştır. Ancak bu açıklama sanat dünyasında olumsuz bir tepki almıştır. Eser sahipleri, “katılma” kararının kendilerine ait olması gerektiğini ve eserlerinin otomatik olarak kullanılamayacağını savunmaktadır.
Getty Images ve Yapay Zekâ Ürünleri Yasaklaması
Getty Images, YZ modelleriyle üretilen sanat ürünlerinin satışını yasaklama kararı almıştır. Bu karar, özellikle DALL-E 2, Midjourney ve Stable Diffusion gibi görüntü sentezi modelleri tarafından üretilen sanat ürünlerinin, geleneksel lisanslı içerikleri gölgede bırakma tehdidi oluşturduğu endişesiyle alınmıştır.
Getty Images, marka ve müşteri korumasını sağlamak amacıyla bu modellerin ürünlerinin satışını kendi hizmeti üzerinden yasaklamıştır. Ancak bu kararın ardından Ars Technica, Getty Images kütüphanesinde YZ tarafından üretilen sanat ürünlerini bulmuş ve bunları kaldırmıştır.
Getty Images’den Stability AI’ye Karşı Dava
3 Şubat 2023 tarihinde, fotoğraf ajansı Getty Images, Stability AI firmasına karşı 12 milyon görselin izinsiz kullanıldığı iddiasıyla Delaware’de 150.000 $’lık tazminat davası açmıştır.
OpenAI’ye Karşı Yazarların Davası
ABD’de 17 ünlü yazar, OpenAI’ya dava açtı. Yazarlar, OpenAI’ın eserlerini izinsiz olarak ChatGPT’nin büyük dil modellerini eğitmek için kullandığını iddia ediyor. Dava, ChatGPT’nin sahip olduğu özelliklerin yazarlara ve yayıncılık sektörüne zarar verebileceği gerekçesiyle açıldı. New York’ta açılan davanın dilekçesinde, ChatGPT’nin sahip olduğu özetleme ve taklit etme gibi özelliklerin, yazarlara ve yayıncılık sektörüne zarar vereceği belirtiliyor. Davacılar, yazarların tek gelir kaynaklarının bugüne kadar yazmış ve lisanslamış oldukları eserler olduğunu savunuyorlar. Dünyanın en ünlü dizilerinden Game of Thrones’un yazarı George R.R. Martin, kendi eserlerinin de GPT’nin eğitimi için kullanıldığını düşünüyor.
Cloude AI ve Müzik Yayıncıları Davası
Universal Music, ABKCO ve Concord Publishing, YZ şirketi Anthropic’e karşı dava açtı. Anthropic, sohbet robotu Claude’u eğitmek için telifli şarkı sözlerini izinsiz kullanmakla suçlanıyor. Yayıncılar, Claude’un talimatlara uymadan şarkı sözleri ürettiğini iddia ederek yasal süreç başlattı.
Universal Music Grup V. Anthropic Davası: Yapay Zekâ ve Müzik Hak Sahipleri Çatışması
Bu dava, YZ ve müzik endüstrisinin kesişiminde önemli bir dönemeç olarak karşımıza çıkıyor. Universal Music Grup (UMG) ile Anthropic arasındaki hukuki çatışma, YZ’nın müzik eserlerini oluşturulması ve telif hakları konusundaki belirsizlikleri bir kez daha gündeme getiriyor. Dilekçede, Anthropic’in yZ modeli Claude’nin, ünlü müzik figürlerinin eserlerinden alıntılar yaparak yeni şarkılar oluşturduğu iddia ediliyor.
Özellikle, Buddy Holly’nin ölümüne odaklanan bir şarkı talebinde, Don McLean’in “American Pie” şarkısından alıntılar yapılması, telif hakları ihlali olarak değerlendiriliyor. Dahası dava dosyasında, Claude’nin en az 500 şarkıcının eserlerini izinsiz kullanarak telif haklarına tecavüz ettiği iddia edilen popüler şarkılar arasında Beach Boys’tan “God Only Knows”, Rolling Stone’dan “Gimme Shelter”, Beyonce’tan “Halo”, Mark Ronson ve Bruno Mars’tan “Uptown Funk” gibi önemli eserlerin bulunduğu belirtiliyor. UMG, bu dava aracılığıyla Anthropic’ten en az 75 milyon dolar tazminat talep ederken, müzik endüstrisinin YZ ile olan ilişkisinin yasal çerçevesini belirlemek adına önemli bir adım atıyor. Bu hukuki süreç, YZ tarafından üretilen içeriklerin telif haklarına uygunluğunu değerlendirmek ve gelecekte benzer durumların nasıl yönetileceğine dair bir örnek teşkil edebilir.
Warhol Vakfı ve Lynn Goldsmith Arasındaki Telif Hakkı Davası: ABD Yüksek Mahkemesi Kararı
7
5 yaşındaki Lynn Goldsmith, Andy Warhol’un “Prince Serisi”nde yer alan portrelerinin telif haklarına tecavüz ettiği iddiasıyla Warhol Vakfı’na karşı bir dava açtı. Goldsmith, kendi portresinde Prince’i “kırılgan bir insan” olarak fotoğrafladığını, ancak Warhol’un eserinde Prince’i “efsanevi bir ikon” olarak gösterdiğini savundu. 2017’de başlayan ilk davada, Warhol’un “Prince Serisi”nin “dönüştürülmüş” olduğuna ve Goldsmith’in portresinden farklı bir mesaj taşıdığına hükmetti. Ancak ABD Yüksek Mahkemesi, Warhol’un eserinin adil kullanım sınırları içinde olmadığına karar vererek Goldsmith’in telif hakkına tecavüz edildiğine yedi yıl sonra hükmetti.
The New York Times, OpenAI ve Microsoft arasındaki Dava
4The New York Times, OpenAI ve Microsoft’un Yapay Zekâ modellerini eğitmek için milyonlarca New York Times makalesini izinsiz kullandıklarını iddia ederek her iki şirkete karşı telif ihlali davası açarak, milyarlarca dolarlık tazminattan sorumlu tutulmalarını ve telif hakkı içeren materyalleri kullanan chatbot modelleri ve eğitim verilerini imha etmelerini talep etmiştir. Özellikle ChatGPT ve Copilot gibi büyük dil modellerinin yeteneklerine dikkat çekerek, New York Times içeriğini kelime kelime okuyabildiklerini, özet çıkarabildiklerini ve tarzını taklit edebildiklerini vurguladı. The New York Times’a göre aynı zamanda bu uygulamalar, telif hakkı ihlallerinin yanı sıra abonelik, lisanslama, reklam ve iş ortaklığı gelirlerinden mahrum kalmalarına, site trafiklerini azaltmaya ve haksız rekabete sebep olduklarını belirtmiştir.
Hemen her gün yeni yeni davalarla karşılaşıyoruz. Bu çalışmanın kaleme alındığı esnada The Times’ın da OpenAI ve Microsoft’a karşı dava açtığı haberi önüme düştü. Anlaşılan o ki süreç yeni başladı.
TBYM Genel Sekreteri
Av. Arb. Melahat Boran
15.02.2024