8 Aralık 2023 Cuma günü 36 saati aşan müzakerelerin ardından, Avrupa Birliğinin önerdiği Yapay Zekâ Yasası (Artificial Intelligence Act- AI Act) üzerinde geçici bir anlaşma sağlandı. Anlaşılan geçici metin henüz paylaşılmadı. Avrupa Birliği Konseyi başkanlığını yürüten İspanya Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu ve Konsey arasında gerçekleştirilen görüşmeler hakkında Daimi Temsilciler Komitesi (Committee of Permanent Representatives-COREPER) üyelerine bilgi verdi. Fransa, Almanya ve İtalya'nın, Macaristan, Finlandiya ve Polonya'nın yer aldığı altı ülke metni görmeden destekleme taahhüdünde bulunamayacaklarını söyledi. Avrupa Birliği'nin yürütme organı ve politikalarını uygulama ve yönetme sorumluluğuna sahip olan Avrupa Komisyonu (European Commission-EC) 12 Aralık 2023’de detaylı sıkça sorular belgesi yayınladı.
Geçici bir anlaşmaya varılması olumlu bir gelişme olup anlaşmada şeffaflık, telif hakkının korunması ve Yapay Zekânın eğitimi için kullanılan içeriklerin neler olduğu tartışmalarına konu oldu. Algoritmada kullanılan telif haklı materyallerin ayrıntıları, hangi amaçla ve nereden toplandığı ve telif haklı eserlere yasa dışı erişim sağlayan kaynakların dışlanması ve ancak hak sahiplerinden izin alınması ve bir lisans bedeli ödenmesi konusunda IFRRO başta olmak üzere toplu hak takibi yapan çatı örgütlerin lobisi devam etmektedir.
Dünya’da ilk mevzuat çalışması olan Yapay Zekâ düzenlemesinin teknik çalışmaları önümüzdeki haftalarda devam edecek. Aralık ayınca dört teknik toplantının planlandığı ve Ocak ayında muhtemelen en az dört toplantının daha olacağı belirtildi. Şubat 2024’de metin nihayete erdirilirse, Avrupa Birliği Konseyi (Council of the European Union) ve Avrupa Parlamentosu (European Parliament) tarafından onaylanması bekleniyor.
Avrupa Yazarlar Konseyi (European Writers' Council-EWC) “Üretken Yapay Zekânın başarısı, kitap sektöründeki hırsızlığa dayalıdır” ile Avrupa Görsel Sanatçıları (European Visual Artists- EVA), “Yapay Zekânın etkileri konusunda farkındalık yaratma: EVA AI Manifestosu” ile çekincelerini paylaştılar. Fransız Müzik Meslek Birliği (SACEM) bir açıklama yayınladı. Yapay Zekâ araçları geliştiren kuruluşların, SACEM repertuarında yer alan eserler üzerinde veri madenciliği faaliyetlerini ancak ön izin almaları kaydıyla kullanabileceklerini aksi halde münhasır hak sahiplerinin zarar göreceğini ifade etmişlerdir. Radio France ve France24'ün de aralarında bulunduğu bir dizi Fransız medya grubu, OpenAI'nin GPTBot'unun bir özelliğinin içeriklerini çevrimiçi olarak toplamasını engellemeye karar verdi.
IFRRO Yönetim Kurulu, Yapay Zekâ konusundaki Tutum Beyanını oybirliğiyle onayladı. Yapay Zekâ sistemlerinin öğrenme ve inovasyon için fırsat sunduğunu, ancak aynı zamanda hem hukuki hem de etik bazı zorlukları beraberinde getirdiği vurgulanmaktadır. Bu zorluklardan birinin Yapay Zekâ teknolojilerinin telif hakkıyla korunan materyalleri nasıl kullanması gerektiğidir. Bunu yaparken Yapay Zekânın gelişimi ile hak sahiplerinin menfaatlerinin adil şekilde dengelenmesi ve korunması gerektiği belirtilmektedir. Uygun koruma nasıl olabilir? Toplu hak yönetimi ve lisanslama modelleri nasıl uygulanır? Eğitim ve şeffaflık gibi politikaların ne denli kritik olduğu ifade edilmektedir.
G7 ülke liderleri 20 Mayıs 2023’de yaptıkları açıklamada, "ortak demokratik değerlerimiz doğrultusunda güvenilir Yapay Zekâ" elde etmek için "uluslararası teknik standartların geliştirilmesini ve benimsenmesini" teşvik etmektedir.
OECD ve GPAI (insan haklarına ve demokratik değerlere saygılı, sorumlu Yapay Zekâ kullanımını teşvik eden uluslararası bir girişim) ile işbirliği içinde, telif hakkı ve dezenformasyon gibi üretken Yapay Zekâ hakkındaki konuları tartışmak için "Hiroşima Yapay Zekâ Süreci" adı verilen bir bakanlık forumu oluşturma konusunda anlaştılar.
AB-ABD Ticaret ve Teknoloji Konseyi'nin bakanlar düzeyindeki toplantısının ardından 31 Mayıs 2023’de yapılan Ortak Açıklamada AB ve ABD, "güvenilir ve sorumlu Yapay Zekâ teknolojilerini geliştirmek için Yapay Zekâya risk temelli bir yaklaşıma bağlılıklarını" belirttiler. Yol haritalarını açıkladılar.
ABD Telif Hakkı Bürosu'nun eski Genel Danışmanı Jon Baumgarten Yapay Zekâ kullanımının adil kullanım olduğu yönündeki iddialara karşı uyardı ve toplu lisanslamanın, yaratıcılara eserlerinin yaygın kullanımı için ücret sağlamanın yanı sıra telif hakkıyla korunan eserlerin kullanıcılarına da fayda sağlamadaki işlevini vurguladı.
Birleşik Krallık'ta, Commons'ın Bilim, İnovasyon ve Teknoloji Seçme Komitesi, 10 Mayıs 2023’de Yapay Zekânın yaratıcı endüstriler üzerindeki etkisine odaklanan sözlü kanıt oturumuyla, Yapay Zekânın etkisine ilişkin bir araştırma yürütmektedir.
Japonya'da, hükümetin şu anda Yapay Zekânın telif hakkıyla korunan materyalleri ve yasa dışı olarak elde edilen bilgileri eğitim için kullanmasını yasaklayan herhangi bir yasa bulunmadığı yönündeki yorumlarının ardından telif hakkı sahiplerini korumaya yönelik düzenleme çağrıları yapıldı.
WIPO tarafından 20-21 Eylül 2023’de düzenlenen Sekizinci Oturumu, “Üretken Yapay Zekâ ve Fikri Mülkiyet” üzerine gerçekleşti. Potansiyel olumlu yönleri ve riskleri, üretken Yapay Zekânın ekonomileri, kuruluşları ve endüstrileri nasıl etkileyebileceğini ve fikri mülkiyetin fırsatlardan yararlanma ve zorlukları yönetmede oynayacağı rolün anlaşılmasına yardımcı olmak için yola çıktıkları belirtildi.
Birleşmiş Milletler, Yapay Zekânın riskleri, fırsatları ve uluslararası yönetimi konusunda bir Yapay Zekâ Danışma Organı kurdu ve ilk toplantısı 27 Ekim 2023'de yapıldı. 2 Kasım 2023'de Birleşik Krallık'ta düzenlenen Yapay Zekâ Güvenliği zirvesinde konuşan BM Genel Sekreteri, Danışma Kurulunun ilk görevinin, Yapay Zekâ için işe yarayabilecek formları belirlemek amacıyla geçmişte işe yarayan teknoloji modellerini incelemek olduğunu söyledi. Yapay Zekâ konusunda uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesi; riskler ve zorluklar konusunda bilimsel fikir birliği oluşturmak ve Yapay Zekânın tüm insanlık için çalışmasını sağlamak için rapor hazırlayacaklarını belirtti.
İngiltere’de faaliyet gösteren Telif Hakkı Lisanslama Ajansının (Copyright Licensing Agency- CLA) son raporu 'Dost ya da düşman? Yaratıcı Toplulukların Üretken Yapay Zekâya Yönelik Tutumları', anketine katılanların %77'sinden fazlasının Yapay Zekânın eninde sonunda adil bir bedel sağlayacağından emin olduklarını ortaya koydu.
14 Aralık 2023’de, Avrupa'nın en büyük yayın grubu olan Axel Springer, OpenAI ile bir ortaklık kurduğunu duyurdu. Bu işbirliği, ChatGPT kullanıcılarının deneyimini çeşitli konularda güncel ve yetkili içerikle geliştirmeyi amaçlamaktadır. İşbirliği, özellikle yayıncıların OpenAI'nın ürünlerine sağladığı değeri açıkça kabul ediyor. Basın açıklamasına göre, ChatGPT kullanıcıları dünya genelinde Axel Springer'ın medya markalarından seçilmiş küresel haber içeriklerinin özetlerini alacaklar. Haber/Medya İttifakı, bu işbirliğini övgüyle karşılayarak bunu ödeme standartları belirleme ve değeri gösterme konusunda olumlu bir adım olarak görüyor.
Avrupa Parlamentosu 14 Eylül 2023'de Tomasz Frankowski'nin “Avrupa Kitap Sektörünün Geleceği” hakkındaki (yasama dışı) raporunu kabul etti. Yeni kitaplara yatırım yapılmasına olanak tanıyan etkili bir telif hakkı çerçevesine dayandırdığı raporda aynı zamanda veri toplama ve bunların kaynakları da dâhil olmak üzere Yapay Zekâ eğitimiyle ilgili şeffaflığın önemini vurgulayarak çevirmenler ve yazarlar için adil ücretlendirme sağlanması çağrısında bulundu.
TBYM Genel Sekreteri
Av. Arb. Melahat Boran
22.12.2023